Raport Narodowego Funduszu Zdrowia za 2023 r. nie pozostawia złudzeń: kobiety bardziej narażone są na zaburzenia depresyjne niż mężczyźni. Częściej też występuje u nich nawrót epizodu. Nasz kraj nie jest jednak wyjątkiem. Jesteśmy odbiciem tendencji zarówno w Europie, jak i na świecie. Dlaczego tak się dzieje? Dlaczego kobiety znacznie bardziej narażone są na depresję niż mężczyźni?
W dzisiejszym artykule:
- Depresja u kobiet – statystyki
- Źródła depresji u kobiet
- Czy mężczyźni naprawdę chorują rzadziej?
Depresja u kobiet – statystyki
Według wspomnianego raportu Narodowego Funduszu Zdrowia aż 77% przypadków nawrotu zaburzenia w 2023 r. dotyczyło kobiet, a wśród wszystkich osób, u których zdiagnozowano epizod stanowiły one 74%. Nie odbiega to znacznie od wcześniejszych danych. W 2020 roku kobiety stanowiły 73% wszystkich pacjentów leczących się na depresję. [1]
Depresja na świecie
Jesteśmy lustrzanym odbiciem europejskich i światowych tendencji. WHO podaje, że zaburzenie obniżonego nastroju to dotyka aż 50% więcej kobiet. Zmaga się z nim ok. 3,8% populacji, w tym 4% mężczyzn i 6% kobiet. [1]Tymczasem według Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) w 2017 r. w krajach unijnych cierpiało na nie 5,3% kobiet i 3,1% mężczyzn.
Jakie są źródła ryzyka zachorowalności na depresję i dlaczego kobiety są bardziej na nią narażone?
Źródła depresji u kobiet
Specjaliści wskazują, że jedną z przyczyn zwiększonego ryzyka mogą być czynniki biologiczne, a w szczególności funkcjonowanie i wahania układu hormonalnego – zarówno w krótkim, miesięcznym cyklu, jak i w dłuższym okresie.
Wystarczy wspomnieć, że u ok. 70% kobiet występuje zespół napięcia przedmiesiączkowego. Obok charakterystycznych, biologicznych objawów, takich jak zatrzymanie wody w organizmie, ogólne zmęczenie i poczucie ociężałości charakteryzuje się ono płaczliwością, zwiększoną frustracją i irytacją, a także niezadowoleniem z własnego ciała i obniżonym poczuciem własnej wartości.
Wpływ gospodarki hormonalnej na zwiększone ryzyko epizodu u kobiet może potwierdzać również występowanie depresji poporodowej. Szacuje się, że zmaga się z nią nawet 10-15% młodych matek.
Depresja a menopauza
Bardziej zróżnicowane są natomiast wyniki badań dotyczące epizodów w okresie menopauzalnym. Niektórzy badacze stają na stanowisku, że nie ma związku pomiędzy tymi dwoma elementami. [1] Inne badania natomiast wskazują, że obniżony nastrój występuje u 16% kobiet w okresie przekwitania, a triada zaburzeń, na którą składają się jednocześnie także zaburzenia rytmu snu i czynności seksualnych występowała u 5% badanych kobiet.[2]
Jak środowisko wpływa na ryzyko depresji?
Na zwiększone ryzyko depresji w tej grupie wpływ mają także czynniki środowiskowe, takie jak:
- stan cywilny – częściej na depresję chorują kobiety zamężne niż samotne,
- relacje w związku – pozytywne, przyjacielskie stosunki z partnerem nie tylko zmniejszają ryzyko depresji u kobiet, ale w przypadku pojawienia się epizodu potencjalizują efekt leczenia,
- sytuacja zawodowa – stałe zatrudnienie nie tylko podnosi status społeczny, jest też źródłem kontaktów towarzyskich, relacji na różnym poziomie, a także wytwarza w pewien sposób parasol ochronny, tworząc grupę wsparcia; warunkami koniecznymi do pozytywnego wpływu zatrudnienia na zmniejszenie ryzyka depresji są dobre, przyjacielskie relacje ze współpracownikami,
- predyspozycje indywidualne, takie jak większa koncentracja na emocjach, zwłaszcza w obliczu negatywnych zdarzeń.
Czy mężczyźni naprawdę chorują rzadziej?
Niektórzy specjaliści zdrowia psychicznego polemizują z tymi statystykami. Stoją na stanowisku, że różnice w zachorowalności mogą nie być tak znaczące. Depresja u mężczyzn często pozostaje bowiem niezdiagnozowana.
Przyczyn takich sytuacji może być wiele. Jedną z nich jest stereotypowe postrzeganie osoby z zaburzeniem jako słabej. Tymczasem w Polsce nadal istnieje głęboki kult silnego mężczyzny, na którym opiera się kobieta i cała rodzina. Dochodzi tu więc do swoistego konfliktu, a mężczyźni tłumią w sobie objawy depresji. Wstydzą się o nich mówić. Boją się wykluczenia i odrzucenia przez środowisko – zarówno rodzinę, jak i przyjaciół czy współpracowników.
Objawy depresji u mężczyzn
Utrudnieniem we właściwej diagnozie bywają także nietypowe u nich objawy epizodu depresyjnego. U mężczyzn spadek nastroju może nie występować w postaci apatii, zniechęcenia i pustki. Zamiast nich pojawia się irytacja, agresja słowna, zachowania typu acting out. Mężczyźni też częściej zgłaszają nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych, rzadziej natomiast problemy z apetytem [1]. Może to prowadzić do błędnej diagnozy w kierunku uzależnienia, które w takich przypadkach jest zaburzeniem współistniejącym lub objawem, a nie zaburzeniem dominującym.
Autor: Urszula Szybowicz
[1] Cavanagh A, Wilson CJ, Caputi P, Kavanagh DJ. Potwierdzenie objawów u mężczyzn i kobiet z diagnozą depresji: podejście różnicujące funkcjonowanie pozycji. International Journal of Social Psychiatry . 2016;62(6):549-559. doi: 10.1177/0020764016653980
[1] Vesco KK, Haney EM, Humphrey L, Fu R, Nelson HD. Influence of menopause on mood: a systematic review of cohort studies. Climacteric. 2007 Dec;10(6):448-65. doi: 10.1080/13697130701611267. PMID: 18049938.
[2] Prairie BA, Wisniewski SR, Luther J, Hess R, Thurston RC, Wisner KL, Bromberger JT. Symptoms of depressed mood, disturbed sleep, and sexual problems in midlife women: cross-sectional data from the Study of Women’s Health Across the Nation. J Womens Health (Larchmt). 2015 Feb;24(2):119-26. doi: 10.1089/jwh.2014.4798. Epub 2015 Jan 26. PMID: 25621768; PMCID: PMC4326025.
[1] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression
[1] https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-oddzialow/depresja-o-zdrowiu-bez-tabu-sroda-z-profilaktyka-w-ow-nfz,648.html
