Na szczęście nie postrzegamy już depresji jedynie jako zaburzenie psychiczne – smutek, przygnębienie, apatię i spadek energii. Wiemy już dzisiaj, że ma ona znaczący wpływ na zdrowie fizyczne. Ból i depresja są ze sobą silnie skorelowane. Coraz częściej więc fizjoterapia w depresji zaczyna być postrzegana jako istotny komponent procesu zdrowienia. W jaki sposób ruch może być pomocny w terapii zaburzenia?
W dalszej części artykułu:
- Somatyczne objawy depresji
- Fizjoterapia w depresji: Czy ruch może być wsparciem terapii zaburzeń depresyjnych?
- Dlaczego fizjoterapia działa?
- Fizjoterapeuta z podejściem psychologa
Somatyczne objawy depresji
Według WHO depresja jest najczęstszą przyczyną niezdolności do pracy z tytułu zaburzeń psychicznych. Określa się ją jako stan obniżonego nastroju, który objawia się przede wszystkim smutkiem, przygnębieniem, poczuciem pustki, apatią, poczuciem beznadziei czy braku wiary w przyszłość.
Teraz wiemy też, że obok nich zaburzenie niesie ze sobą wiele obciążeń dla organizmu na płaszczyźnie fizycznej. Ból w depresji [1] zazwyczaj przybiera formę przewlekłą. Często pojawiają się dolegliwości ze strony kręgosłupa, a w szczególności w odcinku szyjnym, piersiowym i lędźwiowym. Charakterystyczne są również problemy ze strony układu trawiennego: nudności, wymioty, a także bóle o charakterze wrzodowym. Pacjenci skarżą się również na kolki.
Dodatkowym obciążeniem jest też spadek energii. Ogólne, subiektywne odczucie osłabienia powoduje, że osoba zmagająca się z zaburzeniem nie wychodzi z domu i rezygnuje z aktywności fizycznej, nawet z nie wysiłkowego spaceru. To powoduje dalsze osłabienie mięśni, spadek kondycji i problemów ze strony układu sercowo-naczyniowego. W depresji z objawami o silnym nasileniu pacjenci niejednokrotnie nawet nie mają siły wstać z łóżka w celu codziennych czynności higienicznych.
Fizjoterapia w depresji: Czy ruch może być wsparciem terapii zaburzeń depresyjnych?
W leczeniu epizodów w zależności od stopnia nasilenia objawów stosuje się różne formy leczenia. Głównie jest to psychoterapia, farmakoterapia i terapia grupowa. Coraz częściej lekarze-psychiatrzy sięgają po metody wspomagające, takie jak arteterapia (leczenie poprzez sztukę) czy właśnie fizjoterapia.
Najlepiej sprawdza się kinezyterapia. Ogromny zakres i różnorodność ćwiczeń pozwalają na dopasowanie ich indywidualnie do każdego pacjenta. Fizjoterapia osób w depresji musi bowiem uwzględniać ich stan zdrowia, aktualny stopień zaangażowania, poziom energii, indywidualne predyspozycje, a także przyjmowane leki i ich skutki, jakie odczuwane są na poziomie funkcjonowania centralnego układu nerwowego, a także mięśniowo-szkieletowego, co może utrudniać wykonywanie niektórych ćwiczeń.
Dlatego tak istotne jest, aby fizjoterapia prowadzona była pod okiem specjalisty, który dopasuje sekwencje ćwiczeń do pacjenta. W zespole Interfizjo posiadamy zarówno rehabilitantów, fizjoterapeutów, jak i specjalistów zdrowia psychicznego. W znacznym stopniu ułatwia to komunikację w zespole medycznym i wypracowanie metod prowadzących do potencjalizacji leczenia.
Skuteczność fizjoterapii w depresji
W ostatnim czasie wpływ ruchu na skuteczność medycznych i psychologicznych metod leczenia depresji mocno interesował badaczy. Liczne badania przeprowadzone na pacjentach zarówno hospitalizowanych, jak i w trakcie psychoterapii pozaszpitalnej wykazały potencjalizację terapii przy zastosowaniu różnych form ruchu.
JD Meyera wraz ze swoim zespołem wykazał, że u kobiet z silnymi objawami depresji już po jednorazowym 30-minutowym wysiłku aerobowym w postaci jazdy na rowerze stacjonarnym, zmniejszyło się subiektywne odczucie osłabionego nastroju. Stan ten utrzymywał się 10 i 30 minut po wysiłku. Przy czym nie miała znaczenia jego intensywność.[1]
Potwierdziło to inne badanie przeprowadzone na 110 osobach z kliniczną postacią depresji. Wykazało ono, że po 12 tygodniach ćwiczeń zmniejszyło się nasilenie objawów zaburzenia, a jednocześnie wzrosło dotlenienie organizmu, które jest istotnym czynnikiem regeneracji i prawidłowego funkcjonowania centralnego układu nerwowego. [2]
McNeil, JK, LeBlanc, EM i Joyner, M. [3]wykazali, że wystarczy zwykły spokojny chód, aby wpłynąć na efektywność leczenia epizodu. Wyniki ich badań pokazały, że spacery trwające 20-40 minut stosowane 3 razy w tygodniu znacznie obniżyły objawy depresji seniorów w stosunku do dwóch grup kontrolnych.
Wpływ ruchu na leczenie depresji potwierdza także Massachusetts General Hospital, W październiku 2023 r. obublikował wyniki swoich badań, w których wzięli udział pacjenci hospitalizowani z powodu depresji o znacznym nasileniu objawów. Wprowadzenie do terapii regularnych zajęć hot jogi spowodowało zmniejszenie ich intensywności u 60% badanych aż o 50%, z czego 44% osób weszła w fazę remisji. [4]
Dlaczego fizjoterapia działa?
Badania na szczurach potwierdziły powiązanie między ćwiczeniami a biologicznym funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego. Efekty aktywności fizycznej porównywalne są do działania tineptny czy olanzapiny – leków antydepresyjnych. Ruch przyczynia się do neurogenezy w hipokampie, a dokładniej w zakręcie zębatym. Powoduje to pobudzenie ekspresji genów kodujących BDNF. [1]
Pozytywny wpływ fizjoterapii w depresji na poziomie biologicznym jest związany także z produkcją serotoniny oraz monoamin podczas wysiłku przy jednoczesnym obniżeniu poziomu kortyzolu, czyli hormonu stresu. Nie bez znaczenia jest także lepsze dotlenienie organizmu, co stymuluje centralny układ nerwowy.
Czynniki psychiczne
Z pewnością nie możemy pomijać też czynnika psychologicznego. Ćwiczenia fizyczne mogą wiązać się z wyższym poczuciem kontroli nad własnym życiem i świadomością rozpoczęcia działania. Wzrasta poczucie własnej wartości i sprawczości.
Sport także sprzyja socjalizacji, a spotkania towarzyskie, zakończenie izolacji społecznej są istotnymi elementami procesu terapeutycznego w epizodach depresyjnych.
Fizjoterapeuta z podejściem psychologa
Praca fizjoterapeuty z osobą w depresji nie jest łatwa. Pamiętajmy, że ból fizyczny, nawet psychosomatyczny utrudnia prowadzenie terapii. Dlatego tak ważna jest współpraca między fizjoterapeutą a lekarzem prowadzącym, a także wiedza rehabilitanta na temat specyfiki depresji czy skutków przyjmowanych leków. To pozwala dopasować zakres ćwiczeń indywidualnie do każdego pacjenta w depresji.
Autor: Urszula Szybowicz
[1] . Bechara R, Kelly A. Exercise improves object recognition memory and induces BDNF expression and cell proliferation in cognitively enriched rats. Behavioral Brain Research 2013; 245: 96-100.
[1] Meyer JD, Koltyn KF, Stegner AJ, Kim JS, Cook DB. Influence of Exercise Intensity for Improving Depressed Mood in Depression: A Dose-Response Study. Behav Ther. 2016 Jul;47(4):527-37. doi: 10.1016/j.beth.2016.04.003. Epub 2016 Apr 27. PMID: 27423168.
[2] Rahman MS, Helgadóttir B, Hallgren M, Forsell Y, Stubbs B, Vancampfort D, Ekblom Ö. Cardiorespiratory fitness and response to exercise treatment in depression. BJPsych Open. 2018 Aug 14;4(5):346-351. doi: 10.1192/bjo.2018.45. PMID: 30140446; PMCID: PMC6094184.
[3] McNeil, JK, LeBlanc, EM i Joyner, M. (1991). Wpływ ćwiczeń na objawy depresji u osób starszych z umiarkowaną depresją. Psychologia i starzenie się, 6 (3), 487–488. https://doi.org/10.1037/0882-7974.6.3.487
[4] Marcela Quintanilla-Dieck, Heated yoga may reduce depression symptoms, according to recent clinical trial, Massachusetts General Hospital, Notka prasowa, 2023, https://www.massgeneral.org/news/press-release/heated-yoga-may-reduce-depression-symptoms-according-to-recent-clinical%20trial
